In het kort
- Teken bijten zich vast in de huid bij mensen.
- Sommige teken zijn besmet met bacteriën die u ziek kunnen maken.
- In de natuur geweest? Controleer uzelf en uw kinderen goed op teken, vooral de oksels, liezen, knieholtes, bilspleet, nek en achter de oren.
- Verwijder teken direct (hoe eerder hoe beter, binnen 24 uur) met een puntig pincet (of tekentangetje) en maak het wondje schoon met alcohol.
- Neem contact op met de huisarts als het niet lukt de teek te verwijderen of als u enkele dagen tot enkele maanden na een tekenbeet klachten krijgt als een grote rode vlek of ring die langzaam groter wordt, griepachtige verschijnselen, tintelingen of gewrichtsklachten.
Wat is een tekenbeet?
Een teek is een klein (een tot drie millimeter groot), bruin-zwart
spinachtig insect. Teken kruipen. Ze kunnen niet springen of vliegen.
Teken leven vooral in struiken en hoog gras, in bossen, heide, duinen,
parken en tuinen. Ze houden van een vochtige omgeving, en zijn vooral
actief van maart tot oktober. Jaarlijks worden in Nederland een miljoen
mensen door een teek gebeten. Ook in het buitenland komen teken voor.
Teken kruipen of klimmen op passerende mensen en dieren en bijten zich
vast in de huid. Door het opzuigen van bloed zwelt de teek langzaam op
tot een bruin-zwart of grijzig bolletje van ongeveer een centimeter
groot. Na enkele dagen laat de teek vanzelf los.
Een tekenbeet kan overal op het lichaam voorkomen, vooral op warme
vochtige plekken zoals de oksels, de liezen, de knieholtes en de
bilspleet; bij kinderen vaak ook op het hoofd, achter de haargrens en
achter de oren.
Sommige teken zijn besmet met bacteriën. Ze kunnen dan ziekten
overdragen, zoals de ziekte van Lyme. Als u de teek direct verwijdert,
is de kans op besmetting klein.
Ook kan een teek besmet zijn met een virus dat hersen(vlies)ontsteking
veroorzaakt. We noemen dit teken-encefalitis. In Nederland komt deze
ziekte bijna niet voor. De ziekte komt wel voor in Duitsland,
Oostenrijk, Rusland en bepaalde gebieden in Centraal-Azië.
Wat zijn de verschijnselen van een tekenbeet?
Tekenbeten zijn vaak pijnloos, waardoor u ze niet opmerkt. Op de plaats
van de beet ontstaat vaak snel een rood vlekje, zoals bij de meeste
insectenbeten. Het vlekje wordt meestal niet groter dan een of twee
centimeter en verdwijnt binnen twee weken.
Wat kan ik zelf doen om tekenbeten en/of Lyme te voorkomen?
- Controleren en verwijderen
- Controleer uw huid zorgvuldig als u in de natuur bent geweest (in bos, park, hei, duinen of tuin, in hoog gras en tussen struiken en oude bladeren). Verwijder eventuele teken direct. Controleer uw hele lichaam, vooral op warme vochtige plekken zoals de oksels, de liezen, de knieholtes, de bilspleet, en vooral bij kinderen ook op het hoofd, achter de haargrens en achter de oren. Teken zijn heel klein, controleer dus met goed licht, zo nodig met een bril en een spiegel. Laat moeilijk zichtbare plekken (rug en billen) door een ander controleren.
- In een korte film ziet u hoe u kunt controleren op teken.
- Na een dag in de natuur is het ook verstandig uw kleren, pet, sokken en schoenen buiten uit te schudden of uit te kloppen om eventuele teken te verwijderen. Of was de kleren op 60 graden om eventuele teken te doden.
- Na een tekenbeet moet u de eerste maanden opletten of u verschijnselen krijgt van de ziekte van Lyme (zie onder het kopje Wanneer contact?)
Beschermen en voorkomen
U kunt de kans op tekenbeten verkleinen door hoog gras en struiken te
vermijden en in de natuur op wandelpaden te blijven. Goed sluitende
kleding (met lange mouwen en broekspijpen in de sokken) geeft ook enige
bescherming. Kleine kinderen kunnen een pet dragen om het hoofd tegen
teken te beschermen.
Gaat u op pad in een omgeving waar veel teken voorkomen, dan kunt u
zich extra beschermen door uw huid in te smeren met een insectenwerend
middel met DEET. Dit is te koop bij drogisten en apotheken. Voor
volwassenen mag er maximaal 50% DEET in het middel zitten, voor kinderen
maximaal 20%. Lees de aanwijzingen op de verpakking. Sommige mensen
krijgen huidproblemen van DEET.
Mensen die veel in teekrijke natuurgebieden verblijven of werken,
kunnen zich extra beschermen door kleren te dragen die met een
insectenwerend middel behandeld (geïmpregneerd) zijn. Geïmpregneerde
kleding kunt u ook kopen bij gespecialiseerde outdoor-zaken. Ook dan
blijft het belangrijk dagelijks goed op teken te controleren.
Hoe verwijdert u een teek?
U kunt het best met een puntig pincet (of een tekentangetje) de teek zo
dicht mogelijk op uw huid vastpakken. Trek de teek voorzichtig uit de
huid. Als het snuitje van de teek hierbij afbreekt en in de huid
achterblijft is dat niet erg. Het resterende stukje komt er vanzelf weer
uit. In een korte film ziet u hoe u een teek kunt verwijderen.
U mag de teek niet met alcohol, olie, nagellak, zeep of andere middelen
bewerken of verdoven. Vermoed wordt dat er dan meer kans bestaat op
besmetting.
Als het u niet lukt de teek te verwijderen, neem dan dezelfde dag nog contact op met uw huisarts of de huisartsenpost (HAP).
Maak na het verwijderen van de teek het wondje schoon met alcohol (70%)
of joodpovidon oplossing. Heeft u dat niet, was het dan goed schoon met
water en zeep.
Noteer de datum van de tekenbeet in uw agenda. Schrijf ook op waar de
teek zich vastgebeten heeft (welke plek van uw lichaam). Noteer ook in
welke streek en in welk land.
Medicijnen na een tekenbeet
Als u een teek direct verwijdert, dan zijn medicijnen niet nodig. De
kans op de ziekte van Lyme is dan zo klein dat de nadelen van
antibiotica groter zijn dan de voordelen. Het is dan beter om af te
wachten en goed te letten op klachten die kunnen passen bij de ziekte
van Lyme. Er is dan nog tijd genoeg om alsnog te behandelen met
antibiotica.
Als de teek vermoedelijk al 24 uur of langer in uw huid heeft gezeten, overleg dan met uw huisarts.
Wanneer contact opnemen met uw huisarts na een tekenbeet?
- als het u niet lukt om een teek te verwijderen; ga dan dezelfde dag nog naar de praktijk of de huisartsenpost (HAP);
- als in de buurt van een tekenbeet binnen enkele dagen tot 3 maanden een rode of blauwrode vlek of ring ontstaat die binnen enkele dagen groter wordt;
- als u zich binnen 3 maanden na een tekenbeet grieperig gaat voelen met koorts, hoofdpijn, spierpijn en vermoeidheid;
- als u lang na een tekenbeet dubbel gaat zien of een scheef gezicht krijgt;
- als u lang na een tekenbeet pijn, tintelingen of minder kracht in uw arm of been heeft;
- als u lang na een tekenbeet een of meer dikke en pijnlijke gewrichten krijgt, meestal aan uw armen of benen.
De laatste 5 verschijnselen kunnen wijzen op de ziekte van Lyme. De ziekte van Lyme wordt behandeld met antibiotica.